Μουσείο, Εθνογραφικό Κύπρου (πρώην Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου)

Ιδρύθηκε το 1939 από την Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών. Η συλλογή του στεγάζεται σήμερα στο παλαιό Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο (πλατεία Αρχιεπισκόπου Κυπριανού), ένα γοτθικό κτίριο του 15ου αι. με πολλές μεταγενέστερες προσθήκες, ένα τμήμα του οποίου είχε χρησιμοποιηθεί και ως μοναστήρι από το τάγμα των Βενεδικτίνων. Ύστερα από εκτεταμένες αναστηλωτικές εργασίες στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το μουσείο άρχισε να λειτουργεί ξανά το 1996, ενώ οι αίθουσες μεταξουργίας και υφασμάτων εγκαινιάστηκαν στον όροφο του κτιρίου το 1999. Η συλλογή του μουσείου, η μεγαλύτερη του είδους της στην Κύπρο, αριθμεί περισσότερα από 5.000 αντικείμενα, που χρονολογούνται στο 17ο αι. από τα οποία μόνο ένα μικρό μέρος εκτίθεται σήμερα. Μέσα από αυτά τα εκτιθέμενα ανά θεματικές ενότητες αντικείμενα μπορεί ο επισκέπτης να σχηματίσει μια πιστή εικόνα για τη λαογραφική παράδοση του νησιού. Στην αίθουσα της εισόδου μπορείτε να δείτε ένα μεγάλο αργαλειό και μια κασέλα (σεντούτζι) με ξυλόγλυπτη την μπροστινή πλευρά και δίφυλλη ξύλινη πόρτα με ξύλινη κλειδαριά. Στο χώρο μεταξύ αυτής της αίθουσας και της επόμενης αξίζει να παρατηρήσετε μια τοιχογραφία του 16ου αι. με παράσταση του Ευαγγελισμού, η οποία ήρθε στο φως το 1951. Στη δεύτερη αίθουσα εκτίθενται ένα βημόθυρο του 18ου αι., μια διακοσμημένη με ξυλόγλυπτο κασέλα, καθώς και τάματα από κερί μέλισσας σαν αυτά που αφιερώνονται ακόμη και σήμερα στις εκκλησίες της Κύπρου, από τα οποία ξεχωρίζουν δύο παιδικά αγαλματίδια και δύο κεφαλές. Στο επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο βημόθυρο που εκτίθεται εδώ, επίσης, εικονίζονται επάνω ο Ευαγγελισμός και κάτω οι τρεις Ιεράρχες και ο Άγιος Ηρακλείδιος (18ος αι.). Στην επόμενη αίθουσα παρουσιάζονται κιονόκρανα, μια μικρή ξυλόγλυπτη κασέλα και ένας ξύλινος πολυέλαιος με ανάγλυφο σκάλισμα. Στο διπλανό χώρο, δεξιά, έχουν τοποθετηθεί ντουλάπες, ένα ξύλινο κρεβάτι με τέσσερα σκαλιστά πόδια από κυπριακό πεύκο, έγχρωμα ξυλόγλυπτα ράφια (σουβάντζες) από την Ακανθού, καθώς και ζωγραφισμένες καρέκλες με ξυλόγλυπτα μέρη. Στον επόμενο χώρο δίπλα μπορείτε να δείτε μια ξυλόγλυπτη παράσταση του Αγίου Γεωργίου από την εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στην Πλατανιστάσα, του 18ου αι., και σε δύο μεγάλες ξύλινες ντουλάπες υφαντά. Σε ξεχωριστή βιτρίνα στον ίδιο χώρο εκτίθενται αργυρά σκεύη και κοσμήματα του 19ου και 20ού αι. από τη Λευκωσία. Στο διάδρομο, στη δεξιά πλευρά του οποίου βρίσκονταν τα κελιά του μοναστηριού, θα δείτε άλλες έξι μεγάλες ξυλόγλυπτες κασέλες. Μία από αυτές είναι ζωγραφισμένη και εσωτερικά, ενώ μία άλλη από ξύλο καρυδιάς φέρει παράσταση του δικέφαλου αετού. Στον τοίχο δεξιά έχουν τοποθετηθεί άλλες δύο σουβάντζες από την Ακανθού, ενώ στο βάθος του διαδρόμου βρίσκεται άλλη μια πολύ όμορφη, μεγάλη κασέλα. Στον τοίχο μπορείτε να δείτε και δύο γωνιαία ράφια (τοιχάρμαρα) του 19ου αι., επίσης από την Ακανθού, και ένα τύμπανο (ταμπουτσιά) του 1899, από την Ακανθού και αυτό, η δερμάτινη επιφάνεια του οποίου είναι ζωγραφισμένη. Στον πρώτο χώρο δεξιά έχει τοποθετηθεί ένα σεντούκι και η μπροστινή πλευρά ενός άλλου, διακοσμημένου με παραστάσεις πουλιών και φυτών. Υπάρχουν επίσης πήλινα διακοσμητικά αγγεία με ανάγλυφα από το Φοίνι και τον Κόρνο, των αρχών του 20ού αι., καθώς και εφυαλωμένα αγγεία από τη Λάπηθο, το Βαρώσι, τον Κάμπο και τον Πάνω Πύργο, του 19ου και των αρχών του 20ού αι. Στη συνέχεια μπορείτε να δείτε μια πλούσια συλλογή από ανδρικές και γυναικείες ενδυμασίες, υφαντά και κεντήματα, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν τα λευκαρίτικα ασπροκέντια. Εκτός από αυτά εκτίθενται κοσμήματα και πολλά αντικείμενα καλαθοπλεκτικής. Τα ψάθινα πανέρια (τσέστοι), διακοσμημένα με βαμμένα καλάμια ή υφάσματα με γεωμετρικά σχέδια, χρησιμοποιούνταν για την εσωτερική διακόσμηση των αγροτικών σπιτιών. Σε ένα χώρο κοντά στο τέλος του διαδρόμου, αριστερά, μπορείτε να δείτε κολοκύθες (κολότζια), που χρησίμευαν για το σερβίρισμα του κρασιού και ήταν διακοσμημένες με εγχάρακτα γεωμετρικά μοτίβα, πουλιά, ζώα, ανθρώπινες μορφές και τοπία. Εδώ εκτίθεται επίσης και η συλλογή από έγχορδα μουσικά όργανα και φλογέρες. Από μια πλάγια, εξωτερική σκάλα φτάνετε στον επάνω όροφο, όπου εκτίθενται και άλλες ενδυμασίες και έπιπλα. Εδώ υπάρχει και η έκθεση για τη μεταξουργία της Κύπρου, με την οποία ασχολούνταν από το μεσαίωνα μέχρι και το πρόσφατο παρελθόν στο Καρπάσι, στην Πάφο, στο Κοιλάνι και κυρίως στα κεφαλοχώρια της Λαπήθου και του Καραβά, στη βόρεια παραθαλάσσια ζώνη της Κύπρου. Στην αυλή του κτιρίου έχουν τοποθετηθεί μερικά αντικείμενα μεγάλου μεγέθους, μεταξύ των οποίων τρεις μεγάλοι ξύλινοι τροχοί με πτερύγια από νερόμυλους, μια μεγάλη ξύλινη βίδα από πατητήρι σταφυλιών, δύο δουκάνες, μερικά πιθάρια και ένα μεγάλο ξύλινο κάρο. Εξωτερική άποψη του Εθνογραφικού Μουσείου Κύπρου, στη Λευκωσία. Τμήμα από ξύλινο ράφι (σουβάντζα) του 1872 από την Ακανθού (Εθνογραφικό Μουσείο Κύπρου). Κέντημα των αρχών του 20ού αι. από την Πάφο (Εθνογραφικό Μουσείο Κύπρου). Ξυλόγλυπτη παράσταση (18ος αι.) του αγίου Γεωργίου (Εθνογραφικό Μουσείο Κύπρου). Ανδρικό γιλέκο (19ος αι.) με επίραπτο κέντημα από τη Μεσαορία (Εθνογραφικό Μουσείο Κύπρου).